Na het kijken van een video over sociale media en complottheorieën, merk ik in de vallende bladeren een gelijkenis: die van alle informatie die op dit moment op ons af dwarrelt. Informatie over lockdownmaatregels, over kerken die opengaan voor groot publiek, over regeringsleiders die de pandemie zouden verzinnen, over de (on)wenselijkheid en (on)veiligheid van vaccins en zo kunnen we nog wel even doorgaan. Je ziet door de bomen het bos niet meer. En het aantal gevallen van corona neemt schrikbarend toe.
Ook de kamer van de psycholoog staat weer leeg. Thuis is werk- en gezinsplek in één geworden. Al meerdere (gezinsleden van) cliënten zijn positief getest, maar gelukkig kunnen de gesprekken online doorgang vinden. Waren het in de eerste helft van het jaar vooral ernstige gevallen die me ter ore kwamen, nu is er een diffuus beeld van mensen met en zonder klachten, met ernstige en minder ernstige klachten, met kuchjes en benauwdheid, met diarree en hoofdpijn. Overal om ons heen is corona. De corona-gerelateerde psychische klachten druppelen ook gestaag binnen: de impact van ernstig ziekzijn op familieleden wordt langzaam duidelijk, angstklachten en eenzaamheid nemen toe. Het vraagstuk hoe je omgaat met onzekerheden in het leven komt steeds prominenter naar voren.
En wat me in dat alles het meest zorgen maakt, is de verkilling en de heftigheid in reacties om je heen. Ik schrik van de mensen die beweren dat corona niet bestaat en van de mensen die zeggen dat de wereld geregeerd wordt door kinderverkrachters. Ik schrik overigens ook van de manier waarop mensen daar dan weer tegenin gaan. Ik schrik van de reacties op sociale media als het gaat over hoe omgegaan wordt met kerken die meer dan 30 bezoekers toelaten. Er mag gescholden, gevloekt, verdoemd worden, zonder dat er iemand ingrijpt. Ik schrik van ‘neutrale’ media en regeerders die meegaan met ‘het onderbuikgevoel’ van de samenleving. En misschien moeten we er nog wel het meest van schrikken dat we van sommige dingen allang niet meer schrikken: de maatschappelijke mening over christelijke standpunten rondom euthanasie, homoseksualiteit en abortus. En dan vooral van de mening over de mensen die deze standpunten -notabene in een land waarin vrijheid van meningsuiting zogezegd bovenaan staat (zolang we maar meegaan met de massa)- uitdragen.
In mijn opleiding tot psycholoog hebben we het over beïnvloeding gehad. Sociale media bestonden toen nog lang niet. We weten dat mensen nieuwsgierig zijn, nieuwsgierig naar onbekende dingen. Misschien wel vanuit die diepe innerlijke drang om ons eigen leven te beheersen. Misschien wel vanuit die diepe innerlijke drang die stamt vanuit het Paradijs, om gelijk aan God te zijn. De sociale media speelt daar handig op in: als we een redelijk onwaarschijnlijk filmpje bekijken, wordt dat door de techniek herkend en krijgen we daarvan direct weer andere (nog sensationelere) exemplaren aangereikt. Het gevolg is dat we in die werkelijkheid steeds meer gaan geloven. Wat we niet beseffen is, dat wellicht maar een heel klein deel van alle informatie die op het internet te vinden is, deze ‘onwaarschijnlijkheid’ ondersteunt.
In tijden van corona, hebben we alle tijd om dat internet af te struinen op zoek naar uitleg en grip op die onbekende ziekte en allerlei andere zaken. Daarbij weten we ook dat in tijden van onduidelijkheid en stress, de lontjes korter worden en de meningen polariseren. Alle ingrediënten bij elkaar om een pandemie binnen een pandemie te veroorzaken: verguizing van mensen die het niet met je eens zijn. En ik schrik daarvan. Deze herfststorm zou wel eens de voorbode van een winterdepressie kunnen worden…
De boswandeling doet daarom op meerdere vlakken goed. Geen beïnvloeding, maar samen kijken naar de natuur, samen bewonderen wat een schoonheid er over is gebleven van Gods schepping. En misschien moeten we dan maar een voorbeeld aan de paddenstoel nemen: ze zijn niet altijd mooi van buiten, maar ruimen wel de oude ‘rommel’ op. Ze zijn vooral ondergronds actief en voorkomen bodem-erosie door de grond bij elkaar te houden. Laat ons dan zo’n paddenstoel zijn, gebaseerd op de Eeuwige Wijsheid: Raad en het wezen zijn Mijne; Ik ben het Verstand, Mijne is de Sterkte. Dan kunnen we, door Hem, alle onzekerheden aan.
Suzanne den Breejen
Psycholoog, Stichting de Vluchtheuvel
