Het verblijf in de laatste wagon blijkt ingewikkeld te zijn. Dat ervaart de hoofdpersoon in de psychologische roman van Bé Nijenhuis in het achterste treinstel ook. Zo complex kan ook het laatste stukje van onze reis door het leven zijn.
Ouder worden, samen oud mogen worden met iedereen waar je van houdt, wie wil dat niet? Oud zijn kent zo zijn eigen uitdagingen. Ondanks alle hulpmiddelen en mogelijkheden die het leven in de laatste fase comfortabeler maken. Zodat er nog iets overblijft van de verder afbrokkelende autonomie en zelfstandigheid. Waarbij ik graag aanteken dat er veel mogelijk is in Nederland, met dank aan geduldige en empathische hulpverleners. Daarnaast is me de laatste maanden is steeds duidelijk geworden wat het verblijf in de vertrouwde levenssfeer doet met een kwetsbare oudere. Een omgeving waarin het vanzelfsprekend is dat een verzorger de Bijbel binnen handbereik legt. Er uit voorleest als dat nodig is. Het bevordert onmiskenbaar het gevoel van welbevinden.
Aftakeling
Salomo ziet de grijsheid als een sierlijke kroon. Ouderen verdienen respect vanwege hun ervaring en levenswijsheid. Hij schetst ook wat er gebeurt als een mens in de laatste wagon van zijn leven is gestapt. Hij gebruikt rake, poëtisch verwoorde vergelijkingen. Eerst op mentaal vlak. De lucht lijkt minder blauw dan vroeger. Boven de dagen hangen vaak donkere wolken. Diep weggestopte pijn, rouw, teleurstellingen en oude denkpatronen kunnen zomaar weer oppoppen. Spijt over gedane zaken, die onomkeerbaar zijn. Vervolgens schildert Prediker 12 in schrille kleuren de aftakeling van het lichaam. In de dag wanneer de wachters des huizes zullen beven, en de sterke mannen zichzelven zullen krommen; en de maalsters zullen stilstaan, omdat zij minder geworden zijn; en die door de vensteren zien, verduisterd zullen worden.
Het huis staat voor het lichaam, waarvan de handen de wachters zijn. Handen die trillend een glas water vasthouden. Met sterke mannen bedoelt Salomo de benen. De spieren verzwakken. Er komt een moment dat de rollator zijn intrede doet. Gebit, ogen en oren functioneren op een lager pitje. De communicatie verloopt stroever door verminderde articulatie en toenemende doofheid. Seillant detail daarbij: zowel spreker als luisteraar wijten de gebrekkige communicatie min of meer aan de ander. “Je moet duidelijker praten, anders versta ik je niet. Ik praat hard genoeg, maar jij hoort het niet.”
Op tijd voorbereid
Al deze beperkende factoren verkleinen de leefwereld stukje bij beetje. Bij sommige ouderen leidt het tot verlies van zingeving. Hoe begrijpelijk voor iemand die na een leven van hard werken, gaan en staan waar je maar wilt en gerespecteerd worden in je levenskring, alleen maar afbraak ervaart. Zei iemand iets over sierlijkheid en respect?
Opmerkelijk genoeg beschrijft de wijze auteur dit proces juist voor jongeren. Hij spoort hen aan zich tijdig voor te bereiden op de latere en laatste levensfase. Al kunnen zij er zich nu nog nauwelijks iets bij voorstellen. Wacht niet totdat je in de laatste wagon bent gestapt. Denk aan je Schepper. Leef dicht bij Hem. Betrek Hem bij alle aspecten van je leven. Keuzes zonder God, in het heden gemaakt, kunnen je tot in lengte van dagen blijven achtervolgen. Patronen, ook beschadigende, vernietigende gedachtenpatronen, slijpen er al vroeg in. Leer ermee om te gaan en zoek hulp als je er in je eentje niet uitkomt.
Groen en fris Het is voor ouderen ook belangrijk om je op tijd voor te bereiden op het leven zonder betaald werk. En dus zonder de druk en de adrenaline van het presteren. Zonder collega’s, maar met een ‘lege’ agenda. Doe dat voor de ‘kwade’ dagen komen en je geen energie en geen zin meer hebt om nog iets nieuws te leren. De ‘kwade’ dagen waarin de vraag zich opdringt wie je nou eigenlijk bent. Of waarop je zoveel te stellen hebt met je lichaam, dat al het andere naar de achtergrond verdwijnt. ‘Kwade’ dagen, omdat het je aanvliegt dat je God hebt laten roepen. Misschien ziet het verblijf in de laatste wagon er niet voor iedereen hetzelfde uit. Maar één ding is zeker: De mens gaat naar zijn eeuwig huis. Zoek de Heere en leef! Wie aangesloten is op de Fontein van het levende water, blijft groen en fris. Ondanks alle moed benemende omstandigheden. Hoe kwetsbaar, afhankelijk en afgetakeld dan ook.
Deze column verscheen eerder het het RD van 3 mei 2025
